زبان و باز هم زبان

این مقوله دغدغه خیلی ها هست و همه هم می دونن که آش کشک خاله است و هیچ راه فراری هم نداره. گفتم یکم در این مورد صحبت کنم، و تجربیات این چند وقت رو هم به اشتراک بذارم. مطمئن هم هستم عده ای از دوستان که همیشه مشارکت خوبی در کامنت ها می کنن هم حرفهایی برای گفتن دارند. قبلش هم بگم مطالب این پست، مطابق معمول نظر شخصی بنده است، موافق و مخالف هم طبیعیه که داشته باشه.
وقتی میگی مهاجرت، اولین مانع عظیم و غول آسای جلوت، زبان میشه. حتی برای کسانی که از بچگی هم زبان می خوندن، مقوله یادگیری زبان و از اون مهمتر قبولی در امتحانات زبانه. به شخصه اعتقاد دارم امتحانی مثل آیلتس، به هیچ عنوان محک خوبی برای اینکه بشه در مورد دانش زبان یک نفر قضاوت کرد، نیست. زبان رضا شادمانی از خود من خیلی بهتر بود، اما در طول چندین سالی که آیلتس میداد هیچ وقت نتونست نمره های من رو بگیره. برای همین، مثل کنکور که لزوما کسی که رتبه خوبی میاره دانش و سواد بالاتری نداره. این رو برای این نگفتم که دستمایه جدیدی برای غرغر کردن پیدا کنید، برای این گفتم که دستتون بیاد نحوه برخورد و مغلوب کردن این مانع به چه ترتیبیه.
برای خوندن آیلتس معتبر ترین مراجع، کتابهای کمبریج هستند که خیلی از خوانندگان وبلاگ از من درخواست کرده اند و من هم براشون منابع رو ارسال کرده ام. منتها اشتباهه از همون اول برید و شروع کنید این کتابها رو بخونید. چرا؟ چون هر تست آیلتس فقط یکبار برای مرورکردن بدرد می خوره، دفعه دوم که بخوای همون تست رو بزنی، دیگه سوالاتش و گاهی جوابهاش رو یادت مونده، بنابراین اون تست رو سوزوندی! مخصوصا سر تمرین لیسنینگ، که منابع در دسترس متاسفانه خیلی محدود هستند. همه جای دنیا هم همینه ها. اون آدمی که توی تمرین های کمبریج حرف می زنه، همونیه که توی امتحان صداش پخش میشه، بنابراین لهجه اش، نحوه تلفظ کلماتی و خلاصه همه چیزش همونیه که در امتحان خواهید دید. روی همین حساب، حتما باید همه کمبریج ها رو (برای لیسنینگ) بخونید، اما اون اول کار نرید سراغشون.
مشکلی که ما در فهم شنیداری داریم، اینه که اولا گوشمون خیلی عادت به شنیدن اصوات انگلیسی نداره. ثانیا، وقتی چیزی رو میشنوه، منتقلش می کنه به مغز، توی مغز ترجمه میشه، و ما از روی ترجمه فارسیش – که زبون مادریمونه – متوجه منظور گوینده میشیم. این روال ترجمه در ذهن باعث میشه گیرایی ما از مطالب بیاد پایین. در مورد صحبت کردن، کار از این هم سخت تره، چون حالا وقتی شنیدیم، باید اولا جمله رو توی ذهنمون، باز هم به زبان فارسی بسازیم. بعد باید به انگلیسی توی ذهن ترجمه اش کنیم و بعد بیانش کنیم. برای همین می بینیم که در صحبت کردن من و من می کنیم و بنظرمون زبانمون خوب نیست.
راه حل؟ فقط تمرین. ممکنه شما ۲۰۰۰ تا لغت بلد باشید (که برای صحبت کردن روزمره کافیه)، گرامرتون خوب باشه، اما نتونید بجا و درست ازش استفاده کنید. برای اینکه از این مساله خلاص بشید، تا میتونید مطلب گوش کنید، تا میتونید صحبت کنید (برای خودتون، ضبطش کنید و بعد صدای ضبط شده خودتون رو گوش کنید تا بتونید به اشتباهاتتون پی ببرید). یک تمرین بسیار خوب و کارآمد برای لیسنینگ، نوشتن چیزیه که دارید گوش میدید. اول بگم که فیلم دیدن و موسیقی انگلیسی گوش کردن، مخصوصا در کوتاه مدت و با داشتن زمان کم، فقط گول زدن خودتونه! فیلم خیلی خوبه، ولی بخواهید با دیدن فیلم مهارتهاتون رو بالا ببرید باید بیشتر از دو سال فیلم تماشا کنید. موسیقی که کلا زبان مخصوص به خودش رو داره، وقتی بریتنی اسپیرز میگه oh baby how was i supposed to know، منظورش از اون baby بچه کوچولو نیست، منظورش جیگرطلای منه :-p بنابراین فکر نکنید که: من دارم موسیقی انگلیسی گوش میدم که زبانم خوب بشه، این حرف کاملا چرنده. بهترین راه تقویت مهارت شنیداری، گوش کردن به برنامه های رادیویی و پادکست هاییه که این روزها فت و فراوون خود وب سایتها منتشرشون می کنن. مثلا در کانادا، پادکست های شبکه CBC بسیار خوب هستند. برای استرالیا هم، سایت رادیوی ملیشون مطالب بسیار خوبی داره. مزیت سایت ABC استرالیا اینه که متن برنامه رو هم می تونید در قسمت Show transcript ببینید و بنابراین می تونید با متنی که خودتون همزمان با گوش کردن، نوشته اید مقایسه کنید. من خودم از این روش بسیار سود برده ام و مهارت لیسنینگم بسیار قوی شد. از نمره ۶٫۵ آیلتس در کمتر از یکسال، به ۸٫۵ رسیدم.
کانادا یک استاندارد و روش دیگه برای ارزیابی دانش زبان شما داره به نام CLB (مخفف Canadian Language Benchmark)، که یکی دو سالی میشه حتی برای امتحان شهروندی کانادا باید یک حداقل نمره ای رو ازش کسب کنید (فکر می کنم ۴). حتی اگر مدرک آیلتس هم داشته باشید، باید برای جاهایی از قبیل Acess و ELT این امتحان رو دوباره بدید. امتحانش برای تازه واردین رایگانه و بسیار هم ساده تر از آیلتس. من خودم توی YMCA امتحان رو دادم و نیتم هم این بود که برم کلاس زبان. وقتی نتیجه رو بهم دادن، گفتن شما نمی تونید کلاس برید، پرسیدم چرا؟ گفتن زبانتون خیلی خوبه! برای اینکه حال و هوای این امتحان هم دستتون بیاد می تونید به این وبسایت مراجعه کنید. همینطور اگر می خواهید بدونید که نمره آیلتس شما معادل چه نمره ای از CLB میشه، می تونید به این قسمت از وبسایت اداره مهاجرت کانادا مراجعه کنید.
گرفتن نمره مورد نظر در آیلتس به هیچ عنوان به معنی این نیست که شما زبانتون دیگه تکمیله و برای زندگی در کانادا هیچ کم و کسری ندارید. بقول یک معلم زبان که سال ۱۳۸۲ با من کار می کرد، زبان و فرهنگ با هم حرکت می کنن. بغیر از حفظ کردن معنی لغات و گرامر، باید فرهنگ جایی که میرید رو هم بشناسید، این هم معمولا تا زمانی که داخل اون جامعه زندگی نکنید، میسر نمیشه. هرجایی هم ساز خودش رو می زنه، مثلا توی کانادا با توجه به اینکه مردم خیلی خوره هاکی رو دارن، بسیار اصطلاحات روزمزه از این ورزش میاد. اگر یکی بیاد بهتون بگه: This way, we can keep the puck going احتمالا مثل بار اول من هاج و واج میشید که این بابا چی داره میگه! اما اگر بدونید که توپ هاکی میشه puck، می تونید متوجه بشید که معنی این جمله میشه: به این ترتیب، می تونیم کار رو ادامه بدیم! به همین ترتیب من اگر الان بلند بشم برم آمریکا، از اصطلاحات روزمره اونها سر در نمیارم. حالا نترسید بابا! اگر به شهرهایی مثل تورنتو و مونترال یا ونکوور میرید، که جمعیت زیادی مهاجر رو در خودش جا داده، بیشتر مردم مثل شما هستند و انگلیسی یا فرانسه زبان دومشونه. این موارد رو هم کم کم در جامعه یاد میگیرید.
در کنار تمامی مواردی که گفتم (آقای رامین خان! تمامش در مورد فرانسه هم صادقه ها!) به لحاظ روانی برای خودتون از زبان یک غول گنده، یک کار بیهوده و مزخرف نسازید. ما در ایران، فقط درگیر دویدن و این در و اون در زدن برای گذران زندگی بودیم. هیچ وقت به خودمون، به علایقمون و به پیشرفت های شخصیمون اهمیت ندادیم. یک زبان جدید، همونطوری که توی خیلی از شعارها شنیدید، یک زندگی جدید رو براتون به همراه میاره. قدم در راه مهاجرت گذاشتید، این یکی از الزاماتشه. اعصاب خورد کردن و دائم نق نق کردن هیچ مشکلی رو که حل نمی کنه، تازه بار منفی بیشتری رو روی دوشتون میذاره. قرار هم نیست کانادا و استرالیا و آمریکا بخاطر من و شما زبان استاندارد و رسمیش رو تغییر بده. بنابراین سعی کنید به چشم یک سرگرمی بهش نگاه کنید، چیزی که باعث میشه از روند جاری و روزمره زندگی کمی دور بشید. اینطوری هم ازش لذت خواهید برد و هم به هدفی که دنبال می کنید میرسید.